Türkiye’de bayanların iş gücüne iştirak oranı, son yıllarda artış göstermiş olsa da hâlâ istenen seviyelere ulaşmış değil. 2023 yılında KAGİDER ve Sabancı Üniversitesi iş birliğiyle hazırlanan “Türkiye’de Bayanların İş Gücüne İştiraki: Genel Eğilimler, Bölgesel ve Demografik Farklar, Tutumlar” başlıklı rapora nazaran Türkiye’de 15 yaş ve üzeri nüfusun toplam iş gücüne iştirak oranı yüzde 51,4 oldu. Bu oran erkeklerde yüzde 70,3 iken bayanlarda sadece yüzde 32,8 seviyesinde kalmakta.
OECD ülkeleri ortalamasının epey altında kalan bu oran ile birlikte son yıllarda bayanların nitelikli işlerde istihdam oranının düştüğü, düşük nitelikli işlerde istihdam oranının ise arttığı dikkat çekiyor. 2004-2021 yılları ortasında, niteliksiz işlerde çalışan bayanların oranı yüzde 3 artarken, nitelik gerektiren işlerde bayan istihdamı yüzde 21’den yüzde 11’e geriledi. Bunun yanı sıra yönetici pozisyonlarındaki bayan oranı 2004’te yüzde 7 iken, 2021’de yüzde 20 seviyesine ulaştı. Fakat bu oran da OECD ülkelerinin 2021 yılı ortalaması olan yüzde 33,7’nin oldukça altında kaldı.
Türkiye’de bayan istihdamının düşük düzeylerde kalmasının temel nedenleri ortasında sosyoekonomik ve kültürel faktörler önemli bir yer tuttuğuna dikkat çeken Türkiye Bayan Teşebbüsçüler Derneği (KAGİDER) Yönetim Kurulu Başkanı Esra Bezircioğlu, bu alanda daha fazla yol kat edilmesi gerektiğini söyledi.
Kadınların iş gücüne iştirakindeki en büyük mahzurlardan birinin toplumsal cinsiyet rollerinin yüklediği mesken içi sorumluluklar olduğunu kelamlarına ekleyen Esra Bezircioğlu, bilhassa çocuk ve yaşlı bakımı üzere görevlerin, bayanların iş hayatına girişini zorlaştırdığına değindi. Bunun yanı sıra bayanlar iş hayatında “cam tavan sendromu” ile karşı karşıya kalmakta ve meslek ilerlemesinde pürüzlerle çaba etmek zorunda kaldığını hatırlatan Esra Bezircioğlu, “Eğitimli ve ehil bayanlar dahi, iş dünyasında eşit fırsatlar bulmakta zorlanmakta, bilhassa üst seviye yönetici pozisyonlarına ulaşmada önemli engellerle karşılaşmakta” dedi.
“Kadın girişimciliği büyümeyi destekleyen faktörler arasında”
En son yayımı Kasım 2023’te yapılan GEM Bayan Girişimciliği’ne (Küresel Girişimcilik İzleme Raporu) nazaran ise dünyada 42 aydan uzun mühlet hayatta kalan işletmelerin yalnızca üçte birinin bayan girişimcilerin teşebbüsleri olduğu görülüyor. Global olarak kadınların tek başına teşebbüsçü olma olasılığı erkeklerden daha yüksek.
Dünya çapında her altı bayandan biri yakın gelecekte bir iş kurma niyetinde olduğunu belirtiyor ve raporda bayanlarda en yüksek girişimcilik eğilimi bayanların yaklaşık yüzde 28’inin iş kurma niyetini söz ettiği düşük gelirli ülkelerde gözlemleniyor. McKinsey›nin raporuna nazaran bayan teşebbüsçüler iş yaratan, yenilikçiliği teşvik eden ve eşitsizlikleri azaltan çarpan tesirleri yaratmalarının yanı sıra 2030 yılına kadar global ekonomiye 13 trilyon doları ekleme potansiyeline sahip.
Türkiye’nin oranları başka ülkelere kıyasla düşük kalıyor. Bu nedenle bayan girişimcilerin sayısının artması için cesaretlendirici siyasetler, takviye programları ve finansman imkanları gerekiyor. Bayanlar bilhassa finansmana erişim konusunda büyük pürüzlerle karşılaşıyorlar. Bankalardan kredi almak, yatırımcı bulmak ve işlerini büyütmek için gerekli fonlara ulaşmak çoklukla zorlayıcı oluyor.
KAGİDER’in kurulduğu 2002 yılında Türkiye’de bayan girişimci oranının yalnızca yüzde 4 olduğu bilgisini paylaşan 2002’de Esra Bezircioğlu, “Pandemi döneminde bu oran yüzde 14’e çıktı. Lakin en son yayınlanan TÜİK işgücü istatistiklerine baktığımızda bayan patron oranının yüzde 11,5’e düştüğünü görüyoruz. 1 buçuk milyon patronun yalnızca 146 bini kadın” dedi. Öbür taraftan patron olmayan, lakin kendi hesabına çalışan bayanların olduğunu anımsatan Esra Bezircioğlu, “Kendi hesabına çalışanları da eklersek oran yüzde 17,8’e çıkıyor” biçiminde konuştu.
“Kadınların iş dünyasına iştiraki sağlanmalı”
Kadınların iş gücüne iştirakinin daha adil, üretken ve güçlü bir toplum yapısının destekleneceğini belirten Esra Bezircioğlu, bayanların karlarını çoğunlukla eğitim, sıhhat ve çocukların gereksinimlerine harcadıkları için toplumun genel kalkınmasına direkt katkı sağladığının altını çizdi. Esra Bezircioğlu, “Kadınların iş gücüne tam manasıyla katılabilmesi için öncelikle toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik siyasetlerin geliştirilmesi, mesken içi bakım yükünün azaltılması gayesiyle devlet dayanaklı kreş ve bakım hizmetlerinin yaygınlaştırılması ve iş yerlerinde bayan dostu siyasetlerin teşvik edilmesi gerekiyor. Bu tıp adımlar, bayanların iş dünyasına daha güçlü bir halde katılmasını sağlayacak ve ülke iktisadına değerli katkılar sunacak” dedi.
