Hüseyin VATANSEVER

Yapı ve inşaat kesiminden otomotive, beyaz eşya­dan besine birçok sektö­rün esas girdisini çelik olduğu görülüyor. Dünya Çelik Birliği’ne (The World Steel Association – worldsteel) rapor veren 71 ülke, 2023 yılında toplam global ham çelik üretiminin yaklaşık yüzde 98’ini gerçekleştirdi. Buna gö­re oluşturulan raporlamada ise global ham çelik üretimi Ekim 2024 prestijiyle 152,1 milyon ton olarak gerçekleşti ve Ekim 2023’e kıyasla yüzde 1 artış yaşandığı kaydedildi.

Ocak-Ekim 2024 ara­lığını kapsayan 10 aylık periyot için ise global ham çelik üretimi evvelki yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 1,6 düşüş göstererek 1 mil­yar 547,3 milyon ton halinde ka­yıtlara geçti. 2024 yılında toplam üretimin 1,75 milyar ton civarın­da olması bekleniyor.

Global sıralamada birinci 10 ülke ortasında yer alan Türkiye’nin ham çelik üretimine bakıldığın­da ise 2022 ve 2023 yıllarında ya­şanan keskin düşüşün akabinde, 2024 yılında toparlanma yaşan­dığı görülüyor. 2024 yılının 10 ay­lık devrinde Türkiye’nin ham çelik imalatı 2023 yılının tıpkı periyoduna nazaran yüzde 12,4 artış göstererek 30,9 milyon ton ger­çekleşti. Küresel sıralamada 2024 yılında Almanya’nın akabinde 8’inci sırada yer alan Türkiye, sı­rasıyla Brezilya ve İran’ı geçti.

Kapasite fazlası gelecek yıllarda artan bir sorun oluşturabilir

Küresel boyutta yeni çelik üre­tim kapasitesine yapılan yatı­rımlar süratle devam ederken, kü­resel çelik talebi sakin kalmaya devam ediyor. OECD’nin hazır­ladığı Çelik Üretim Kapasitesi ve 2026’ya Kadar Görünümde­ki Son Gelişmeler başlıklı rapor­da 2023’te dünya ham çelik üre­tim kapasitesinin 2023 yılında 2 milyar 432 milyon ton olduğu iddia edilirken, global çelik üretiminin bu kapasitenin 543 milyon ton kadar altında kaldığı belirtiliyor. Daha evvel 2023 so­nuna hakikat başlaması planlanan yatırım projelerinin ertelenme­sinden kaynaklanan aşağı taraflı revizyona ve yakın vakitte du­yurulan kapanışlarla ilgili olum­lu haberlere karşın çelik fazla kapasitesinin giderek daha so­runlu hale gelmesi bekleniyor.

Raporda 2023 sonuna doğ­ru başlaması planlanan yatırım projelerinin ertelenmesinden kaynaklanan aşağı taraflı reviz­yona ve yakın vakitte duyuru­lan üretim tesisi kapanışları ile ilgili olumlu haberlere karşın, çelik kapasitesindeki artışın gi­derek daha büyük bir sorun oluş­turacağı belirtiliyor.

Sektörün kârlılığına da değinen raporda, kârlılığın son çelik krizinin baş­ladığı 2014’te kaydedilen sür­dürülemez düşük düzeylere ge­rilediği vurgulanıyor. Kapasite fazlası sorunun gelecekte daha şiddetli bir hal alacağı belirtilir­ken, global çelik üretim kapasi­tesinin önümüzdeki üç yıl için­de (2024-2026) değerli ölçüde artması öngörülüyor. Çalışmada çelik talebinin geleceğine yöne­lik yapılacak stratejik planlama, iklim değişikliği maksatlarıyla ahenk ve ticaretin tesiri, piyasa­da istikrarın sağlanması için el­zem olarak gösteriliyor.

Ülkelerin muhafaza tedbirleri ihracatı olumsuz etkiliyor

Çeşitli ülkelerin 2008 yılından sonra aldıkları muhafaza tedbirleri Türkiye’nin ihracatını etkiledi. Küresel çerçevede yavaşlayan ekonomik şartlar, artan korumacılık tedbirleri ve daralan talep başta olmak üzere birçok faktör, Türk çelik bölümünün rekabet gücünü olumsuz tarafta etkiliyor. AB, ABD, Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgelerinde ticaret siyaseti tedbirleriyle karşı karşıya kalan Türk çelik dalı; daralan iç pazar nedeniyle global pazara yönelen Çin’den de etkilendi.

Diğer yandan başta Çin olmak üzere bilhassa Uzakdoğu ülkelerinden yapılan ithalatta görülen artış eğiliminin devam etmesi nedeniyle ihracatın ithalatı karşılama oranı Türkiye’de 2023 yılında yüzde 75,9 düzeyinde kaldı. Buna rağmen ihracatın ithalatı karşılama oranının 2024 yılı sonuna kadar yüzde 90 düzeylerine çıkması bekleniyor. 2025 yılında ise ihracatta gözlenen artış ivmesinin devam etmesi ve ithalatın azalması ön görülürken, buna bağlı olarak oranın tekrar yüzde 100’ün üzerine çıkması öngörülüyor.