Recep ERÇİN – Hasret SARSIN – İZMİR
Ege Endüstrici ve İş İnsanları Derneği’nin (ESİAD) 3. defa düzenlediği ESİAD Yatırım Tepesi, iş dünyasını İzmir’de bir ortaya getirdi. Tepede konuşan TÜSİAD Yönetim Kurulu Lideri Orhan Turan, iktisat idaresinin son devirlerdeki istikrarlı siyasetleri sayesinde enflasyon ile gayrette bir ölçü muvaffakiyet elde edildiğini söyleyerek, enflasyon beklentilerinde ve hizmet enflasyonundaki katılığın yavaş yavaş kırılmaya başlaması ve enflasyonla gayret konusunda toplumsal mutabakat oluşmasını olumlu gördüklerini belirtti.
Enflasyon sayılarında hedeflenen düzeylere gelinememiş olmasının bu süreçte yanılgıya hisse bırakmadığına dikkat çeken Turan, “Erken göreceğimiz bir faiz indirimi bu süreçte yakaladığımız muvaffakiyetin zedelenmesine ve sürecin uzamasına neden olabilir. Bunun maliyetini bilhassa sanayi tarafından hem yüksek finansman sarfiyatları hem de talebin yavaşlaması açısından hissetmeye başlamışken sürecin gerçek idaresinde çok fakat çok dikkatli olmalıyız. Enflasyonla gayret şimdiye kadar temel olarak para siyaseti kanalı ile yapıldı. Bu alanda atılan gerçek adımların olumlu tesirini görmüş olsak da önümüzdeki yıl hedeflenen %21’lik enflasyona ulaşmak için mevcut siyasetlerden fazlası gerekebilir. Bilhassa mali siyasetlerin süreci daha âlâ eşlik etmesini sağlamalıyız. Bu manada kamu harcamalarının daha sıkı denetim edilmesi ve daha verimli alanlara aktarılması, kayıt dışı iktisat ile gayretin çok daha güçlü yapılması önceliklendirilmelidir” dedi.
“Hedef volatiliteyi azaltmak olmalı”
TÜRKONFED Yönetim Kurulu Lideri Süleyman Sönmez de toplantıda yaptığı konuşmada, Türkiye’nin bir ihracat makinesi olduğunu söyleyerek, “Ekonomi idaresinin maksadı döviz kuru seviyesini örtük biçimde belirlemek değil volatiliteyi azaltmak olmalı” dedi. Aksi durumda ihracatçıların 3 yıl daha bu durumu yaşamasının ihracata ve yüksek teknoloji üretim maksadına ziyan verebileceği ikazında bulunan Sönmez, “Hedefimiz katma kıymetli üretim ve başta KOBİ’ler olmak üzere işletme verimliliğini artırmak olmalıdır. Cari açık ve yüksek enflasyon problemlerinin orta uzun vadede lakin bunlarla aşabiliriz” diye konuştu.
“Enflasyonda kalıcı optimistlik oluşmadı”
Bununla birlikte Türkiye’nin ekonomik yapısını güçlendirmek için çözmesi gereken değerli bahisler bulunduğuna da değinen Sönmez, “Enflasyon ülkemizin en kıymetli meselelerinden biri olmaya ne yazık ki devam ediyor. Yeni iktisat idaresi tarafından atılan yanlışsız adımlar, olumlu tesirleri olsa da gerçek dal ve hane halkında enflasyona dair kalıcı bir optimistlik şimdi oluşmuş değil. Merkez Bankamızın uyguladığı sıkı para siyasetini elbette görmezden gelmiyoruz. Lakin şunu da biliyoruz ki enflasyonla gayrette para siyaseti tek başına kâfi değil. Kayıt dışı iktisat ile gayret, eğitim ve finansal alanlarında kapsamlı yapısal ıslahatlar temel olacaktır. Türkiye’nin önünde bu riskleri fırsata çevirmek için tarihi bir talih bulunuyor. Teknolojiye dayalı büyüme stratejisini benimsemek, yüksek katma pahalı üretimi artırmak ve vergi adaletini sağlamak sürdürülebilir kalkınmasının anahtarıdır” dedi.
“Yapısal ıslahatlar, büyüme amaçlarımızı hızlandıracak”
ESİAD Yönetim Kurulu Lideri Sibel Güçlü, tepede yaptığı konuşmada uzun müddettir gayret edilen yüksek ve dirençli enflasyonun, iş dünyası olarak bu kuvvetli devirde frene basmalarına ve yatırım kararlarını askıya almalarına yol açtığını söyleyerek, “Hazine ve Maliye Bakanımız Sayın Mehmet Şimşek’in belirttiği üzere, 2025 yılının ikinci yarısından itibaren dezenflasyon sürecinin olumlu tesirlerini daha net göreceğimizi umuyoruz. Bunun ülkemizdeki gelir dağılımdaki eşitsizliğin giderilmesine, erozyona uğrayan orta sınıfın tekrar güçlendirilmesine olumlu yansıması olacaktır. Bu süreçte yapısal ıslahatların devreye girmesi, büyüme amaçlarımıza çok daha süratli ulaşmamızı sağlayacaktır” tabirlerini kullandı.
Yatırım kararlarının hayata geçirilebilmesi için birincil ögenin finansmana erişim olduğuna da değinen Güçlü, “Artık konjonktüre bağlı olarak tüm dünyada alternatif ve yenilikçi finansman prosedürleri tesirli oluyor. Finans kaynakları çok uluslu ve katmanlı bir yapıya dönüştü. İstikrar, emniyetli hukuk sistemleri ve sürdürülebilir gelişme ön kural haline geliyor. Bu bağlamda, hükümetlerin siyaset öngörülebilirliği ve kredibilit makroekonomik istikrar giderek değer kazanıyor. Dünyanın pek çok açıdan sıkıntı bir periyottan geçtiğini hepimiz biliyoruz. Bir yanda iklim değişikliği ile başa çıkarken, öteki yanda dijital dönüşümün suratına yetişmek zorundayız. Bu iki büyük dinamik, yatırım kararlarını ve iktisat siyasetlerini yine şekillendiriyor. Global ölçekte karşılaştığımız bu zorluklara jeopolitik tansiyonlar ve ticaret savaşları da eklenince, tüm dünyada firmaların ve hükümetlerin daha stratejik adımlar atması kaçınılmaz hale geliyor” dedi.
“Yatırımcıya sağlanacak imkânlar daha net ortaya koyulmalı”
İzmir Ticaret Odası Yönetim Kurulu Lideri Mahmut Özgener, “2025 yılı Cumhurbaşkanlığı Programı’nda açıklanan yıllık kamu yatırımlarının verimli dallarda ağırlaştırılması, katma kıymeti yüksek yatırımların teşvik edilmesi, güç bağımlılığını azaltacak siyasetlerin ve yenilenebilir güç kaynaklarının geliştirilmesinin öncelikli amaçlar ortasında yer alması gerektiğine dikkat çekti. Özgener, “Bu alanlarda ağır çalışmalar sürdürülürken, dijital dönüşüm ve yeşil iktisat alanındaki gelişmeleri de dikkate alarak global rekabet gücümüzün arttırılması gerektiğini düşünüyorum” dedi. Bilhassa yatırımcılara sunulan imkânların daha net ortaya konulması gerektiğini kaydeden Özgener, “Vergi ve teşvik siyasetleri; yatırımcıların kararlarını direkt etkileme gücüne sahip. Bu siyasetlerin sık sık değişmemesi, vergi sisteminde yatırım dostu düzenlemelerin yapılması ve yatırım teşvik sisteminin de Türkiye’nin Endüstrileşme Stratejisine uyumlu olarak planlanması gerektiği kanaatindeyiz” diye konuştu.
Tugay: Efor göstermeye devam edeceğiz
İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Dr. Cemil Tugay, toplantıdaki konuşmasında Türkiye’nin ekonomik olarak büyümesi için efor harcanırken, halkın da yoksullukla boğuştuğunu lisana getirdi. Halkın adil olmayan bir sistemde ezildiğini ve buna göz yumulamayacağını söyleyen Tugay, iş dünyasının da desteklenmesi gerektiğini söyledi. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı olarak İzmir’de yatırım yapmak isteyen, üretimini artırmak isteyen, katma bedelini yükseltmek isteyen herkesin yanında olduğunu söyleyen Tugay, “Ama ne yazık ki mevzuatımız lokal idarelere çok fazla yetki tanımıyor. Onun dışında siyasi baskı altında olduğumuzu da söylemek isterim. Fakat biz de her türlü kaide altında gayret göstermeye devam edeceğiz” diye konuştu. Lider Tugay, İzmir’in kendini hangi alanda geliştirmesi gerektiğini, İzmir’in dinamikleriyle planladıklarını söyledi.
Dağlıoğlu: Yabacı şirketlerin tedarikinin %71’i yerelden
ESİAD’ın düzenlediği tepede iştirakçilere özel bir sunum yapan Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başkanı Burak Dağlıoğlu, Türkiye’de 80 binin üzerinde yabancı sermayeli şirketin faaliyette bulunduğunu bildirdi. Bu şirketlerin %71 oranında yerelden tedarik yaptıklarını belirten Dağlıoğlu, yabancı yatırımcıların Türkiye’nin ihracatının %30’dan fazlasını sağladığına dikkat çekti. Direkt ihracat dışında global bedel zincirinde dâhil olan bu şirketlerin mahallî tedarikçilerini de ihracatçı yaptığını %30’luk orana bunun dahil olmadığını söz eden Dağlıoğlu, yabancı yatırımcıların AR-GE merkezi sayısının da 720’ye ulaştığını lisana getirdi. Pandemiden sonra gelişen ülkelere giden direkt yatırımın artmaya başladığına dikkat çeken Dağlıoğlu, “Türkiye bu yatırımları alırken etraf ülkelerle kıyaslanıyor. 20 yıllık periyotta geniş coğrafyada %9,8’lik oranla en çok yatırım çeken ülke pozisyonundayız. Son devirde sanayi yatırımları hizmetlerin gerisinde kalmış. Türkiye açık orta sanayi, besin ve tarımda önder, hizmetlerde de daha çok yatırım çekebiliriz. Sıfırdan yatırımlarda en çok yatırım çeken üçüncü, genişleme yatırım tipinde açık orta önderiz. Bugüne kadar gelen direkt yatırımlar cari açığın % 40’ını finanse etmiş” dedi.
TEB Genel Müdürü Ümit Leblebici: Kamu borçlanmasına bakınca not artışları sürecek
Türk İktisat Bankası Genel Müdürü Ümit Leblebici, kamu borçlanması dikkate alındığında Türkiye’nin not artışlarının devam edeceğini söyledi. Güç hariç cari açıkta olumlu düzeylere gelindiğini belirten Leblebici, “Bu kadar yapısal ve süratli pazar değiştiren öteki ülke görmedim. Daima yabancıyı ülke içine çekmeye çalışıyoruz. Yurt dışı iştiraklerde biz dışarıya gitmeliyiz. Sizin de gidip yurt dışında paydaşlıklar yapmanız, satın almalar yapmanız gerekecek. Yabancı para likidite açısından bankalar da şirketler de hazırlıklı. Daha küçük işletmelerin sorunu var” dedi.
Enflasyonun aylık %2’lere oturduğuna dikkat çeken Leblebici, önümüzdeki yıl 27’lerde bir enflasyon görülebileceğini not etti. Sorunun hizmet enflasyonu tarafında olduğunu tabir eden Leblebici, fiyat beklentilerinin geçen süreçte bozulduğunu lakin hizmette de yavaşlamaya başladığını lisana getirdi. Leblebici, “Kamu borcunda sorun yok. Hazine ihalelerini siz görmüyorsunuz fakat biz her gün bakıyoruz. Bütün bankacılık ve banka dışı kesim için 15 milyarlık ihraçlar hiçbir şey değil” diye konuştu. Gerçek faiz yüksek olduğunda yatırım yapılmadığını anlatan Leblebici, “Makro tedbirler almamız lazım. Bunlar verimlilikle ilgili projeler. AI/yapay zekâ tarafı acayip gelişiyor. Dünyada en çok hangi kesimde yatırıma muhtaçlık var derseniz güçte olacak üzere. Yeni yatırım yapacaksanız bu tarafa bakmanız lazım” tabirlerini kullandı.
Nvidia’nın daha evvel oyun bilgisayarları için ürettiği çiplerden para kazanırken artık bilgi merkezleri sayesinde para kazandığını anlatan Leblebici, “Nvidia Tayvan’a ürettiriyor. O da Hollanda’daki bir şirkete manike ürettiriyor. Bunların her birinin geliri yıllık 60 milyar dolar. Bizim BİST’tekilerin hepsinin yıllık çıkarı 40 milyar dolar. Nvidia CEO’su Jensen Huang, 100 trilyon dolarlık bir iktisat geliyor, diyor. Tayvan’da bütün o teknolojiler deneniyor. O sanayiyi ele geçiren 100 trilyon dolarlık ekonomiyi ele geçiriyor olacak” bildirilerini verdi.
“Enflasyon düşer. Bir 9 ay daha var” diyen Leblebici, “Kur artmalı diyenlere makus haberim var. Oralar çok hareketlenmeyecek. Bankalar olarak biz de şiştik. Kredi vermek istiyoruz. İktisat büsbütün yavaşlar. Şirketlerde zahmet olur mu? Kurumsalda olmaz. Kamu teşvikle birleşmeleri özendirebilir. Lakin kimi kesimler çok kalabalık. Biz nasıl bir ülke olmak istiyoruz. Ekonomik olarak ne yapmak istiyoruz. Ortak telaffuz oluşursa düzenlemeler de o denli gelecek” dedi.
