Başak Parıltı GÖKÇAM
Dünya genelinde, ABD’de ve Oregon’un öteki bölgelerinde yeraltı suyu düzeyleri düşüyor. Bu durum ırmak ve akarsu taban akışlarında azalmaya, sulak alanlarda daha az suya, kuyuların kurumasına ve birtakım durumlarda toprak çökmesine yol açıyor. Yapılan son araştırmaya nazaran Oregon’daki Harney Havzası’nda yeraltı suyu çekilme oranlarının sürdürülebilir değerlerinin, yeraltı suyu düzeylerinin azaldığının genel olarak kabul edildiği tarihten 20 yıl evvel aşıldığı yeni bir tahlille ortaya konuldu.
Yeraltı suyu kullanımının tesirinin farkına varılmasındaki bu gecikme, Harney Havzası’ndaki çiftlik iktisadı ve yeraltı suyu hidrolojisi arasındaki ilişkiyi kuran yeni bir çalışmadan elde edilen bir içgörüden sadece biri olarak söz edildi. Oregan Eyalet Üniversitesi ekonomistleri ve ABD Jeoloji Araştırması hidroloğu, yeraltı suyundaki düşüşün nedenlerinin yanı sıra muhtemel tahlillerinin anlaşılması için çiftlik sulama kararları ile yeraltı suyu seviyeleri ortasındaki etkileşim ve geri bildirim modeli geliştirdi.
Çalışma, Water Resources Research’te yayınlandı. Çalışmaya ait konuşan Oregan Eyalet Üniversitesi uygulamalı iktisat profesörü William Jaeger, “Hem modelleme yöntemleri hem de hadise çalışması bulguları Harney County ve Oregon’un ötesindeki yöneticilere ve araştırmacılara fayda sağlayacak” dedi.
Çiftlik kârları yılda 9 milyon dolar azalabilir
Çalışmada, tahlil gözlemciler tarafından umut verici olduğu düşünülen birkaç çözümün yeraltı suyu koşullarını dengelemek için çok az şey yapacağı ortaya konuldu. Buna nazaran; daha verimli sulama teknolojilerinin kullanımını gerektiren bir senaryoda, pompalanan su, statüko senaryosuna nazaran sadece yüzde 5 daha düşük ve sırf küçük iyileştirmeler sundu.
Olası senaryolar, yeraltı suyu pompalama oranlarını neredeyse yarı yarıya sınırlayarak öngörülen karşılıkların yeraltı suyu düzeyindeki düşüşleri durdurduğunu, sulama dışı kuyuların kurumasını ortadan kaldırdığını ve çevresel akışları dengelediğini gösterdi. Yeraltı suyuyla sulanan iktisattaki bu ölçekteki değişim, çiftlik kârlarını statüko senaryosuna nazaran yılda 7,5 ila 9 milyon dolar azaltacak.
14 alternatif senaryo simüle edildi
Araştırmacılar, yeraltı suyu sistemi için ayrıntılı jeolojik, iklim ve kuyu bilgilerine ve tarım sistemi için arazi kullanımı, mahsul üretimi ve çiftlik iktisadı datalarına dayalı bir hidro-ekonomik model oluşturdu. Model ayrıyeten, sulama dışı kuyular ve çevresel akışlar üzerindeki havza çapındaki tesirleri de aydınlattı. Model kullanılarak ‘statükonun devamı’ şartları altında 30 yıl sonrasındaki senaryoları ve yeraltı suyu düzeylerini sabitlemeyi amaçlayan aksiyonları temsil eden 14 alternatif senaryoyu simüle edildi. Statükonun şartları altında, model yeraltı suyu düzeylerinde daima düşüşler göstererek, ortalama 14 fit düştü, 30 yıllık simülasyon boyunca kimi bölgelerde 65 fit’e kadar düşüşler görüldü. Ayrıyeten, çiftlik kârları yüzde 10 düştü, 65 ek kuyu kurudu ve çevresel akışlarda yüzde 19 düşüş yaşandı.
30 yıl sonrası için düzgün senaryo yok
Diğer senaryolar, sulanan tarım topraklarının atıl durumda kalmasını simüle etti, yeraltı suyu düzeylerinin en çok azalacağı varsayım edilen alanlarda pompalamayı azaltıyor, pompalanabilecek yeraltı suyu ölçüsüne sonlar koyuyor ve küçük su haklarını kısıtladı. Tüm senaryolar, simülasyonların 30’uncu yılında daha düşük yıllık çiftlik kârlarıyla sonuçlandı. Azalmalar, statükonun yörüngesinde 2 milyon dolardan, azamî pompalama oranlarını 2018 oranlarının dörtte birine düşürecek bir senaryoda yaklaşık 14 milyon dolara kadar değişti.
Çiftçiler olumsuz etkilendi
Harney Havzası, güneydoğu Oregon’da seyrek nüfuslu, yarı kurak bir bölgedir ve yeraltı suyu pompalaması 1990’lardan beri artmış ve bu da son yirmi yılda yeraltı suyu düzeylerinde düşüşlere neden olmuştur. Bu, sulama için yeraltı suyuna güvenen çiftçiler üzerinde olumsuz tesirlere sahip olmuştur, fakat tıpkı vakitte Malheur Ulusal Yaban Hayatı Muhafaza Alanı’na hizmet edenler de dahil olmak üzere konut kuyuları ve çevresel akışlar üzerinde de olumsuz tesirlere neden olmuştur.
