Hayriye MENGÜÇ
Türkiye’de en az istihdam edilen engelli kümesi olan otizmli bireyler, mavi yaka işlerin akabinde artık beyaz yaka işlerde de çalışma hayatında kendine yer buluyor. Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Burçak Karakaya, otizmli bireylere dönük çalışmalara yapan Meslek Merkezi ile bugüne kadar lojistik, perakende, finans, ilaç ve besin kesimlerinde 14 farklı firmada toplam 30 otizmli bireyin çalışma hayatında yer almasının sağlandığını belirtti. Karakaya, “Bunlardan sekizi beyaz yaka, 22’si ise mavi yaka olarak yer aldı” dedi.
DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulunan Tohum Otizm Vakfı Genel Müdürü Karakaya; ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezleri’nin (CDC) 2023 son bilgilerine nazaran doğan her 36 çocuktan 1’inin otizm tanısı aldığını, Türkiye’deki nüfusa projeksiyon yapıldığında ise 2 milyondan fazla otizmli birey olduğunun tahmin edildiğini belirterek şunları söyledi: “Bu bireylerin 1.5 milyondan fazlasının 18 yaş üzerinde olduğu öngörülüyor ve otizmden etkilenen 8 milyonun üzerinde aile ferdi bulunduğu varsayım ediliyor. İŞKUR’un Ekim ayında paylaştığı şimdiki datalara nazaran, 123 otizmli birey faal iş gücünde yer alıyor. 43 otizmli birey etkin çalışma hayatında yer alırken 80 otizmli birey ise iş arıyor.”
İŞKUR’un patrona verdiği ‘engellilere yönelik çalıştırma hibesi’nde 2024’ü ‘otizm yılı’ ilan ettiğini ve otizmlilerin istihdamının önceliklendirildiğini belirten Karakaya, “Bu mevzuya spesifik bir ünite kurduk. Burada otizmlilerin bizimle irtibat kurmasını ve CV başvurusu yapmasını istiyoruz. İş görüşmeleri yapıyoruz” dedi.
Finans, muhasebe, bilişim, arşiv ve İK’da misyon alıyorlar
Otizmli bireylerin yalnızca mavi yaka konumlarında değil, beyaz yaka işlerde de başarılı olabildiklerinin birçok örnekle kanıtlandığına dikkat çeken Karakaya, ayrıntılara dikkat etme ve tertipli çalışma marifetleri, tekrarlayan görevlerde sağladıkları verimlilikle birleştiğinde otizmli bireylerin beyaz yaka görevlerinde de başarılı olduklarını vurguladı. Karakaya, beyaz yaka işlerde bilhassa finans, muhasebe, data analitiği, bilişim teknolojileri, arşivleme ve insan kaynakları üzere alanlarda çeşitli vazifeler üstlenebildiklerini anlatarak, “Bu alanlarda data girişi ve raporlama, doküman düzenleme, yazılım testi ve evrak denetimi ve arşivleme gibi işlerde başarılı olmaları mümkün” dedi. Ayrıyeten otizmli bireylerin çalışma hayatına dahil olmasında, kişisel yetenek ve güçlü taraflara odaklanarak gerçek iş eşleştirmesi yapmanın kritik değere sahip olduğunun altını çizen Karakaya, “Bu yaklaşım, hem işveren hem de çalışan için başarıyı artırır” diye konuştu.
Otizmli bireylerin çalışma hayatında yer almasının yalnızca onların ve ailelerinin hayatını dönüştürmekle kalmadığını birebir vakitte toplumun toplumsal dokusunu da güçlendirdiğini belirten Karakaya, “İş dünyası, otizmli bireylerin katkılarına daha fazla açık olduğunda, bu hem şirketler için verimlilik sağlar hem de toplumsal kapsayıcılığın artmasına katkıda bulunur. Tohum Otizm Vakfı olarak, otizmli bireylerin eğitimden istihdama kadar her alanda tam iştirakçi bireyler olmalarını sağlamak için çalışmaya devam ediyoruz. Bu mevzuda iş dünyasından daha fazla destek ve iş birliği bekliyoruz” dedi.
“İş hayatında çok verimliler”
Tohum Otizm Vakfı, bugüne kadar Eker, Netlog Lojistik, GSK ve Arvato Lojistik gibi markalarla iş birliğine giderek otizmli bireylere iş imkanı sağladı. GSK’da bordro yapan bir otizmli var, Eker’de daha çok üretim bandında mavi yaka olarak çalışıyorlar. Bünyesinde otizmli çalıştıran öteki bir firma ise Medtria Gümrük Müşavirliği AŞ. Şirketin genel müdürü Savaş Elmalı’ya göre; “Çocukluk devrinde başlayan ve bireylerin toplumsal etkileşim ve bağlantı marifetlerini sınırlandıran, sosyalleşmelerini olumsuz etkileyerek onları dış dünyaya karşı yabancılaştıran otizm spektrum bozukluğu, aslında bu sorunu yaşayan bireyin gelişimine ve tercihlerine uygun olacak halde düzenlemeler yapıldığında, gerekli pekiştirmeler kullanıldığında iş hayatında çok verimli sonuçlar doğuruyor.”
Genellikle bilinçsiz ve ön yargıyla yaklaşılan otizmli bireylerin iş hayatında kendilerine uygun formda düzenlenen bir vazife verilmesi durumunda nasıl verimli ve vazgeçilmez olduğunu gözlemlediklerini belirten Savaş Elmalı, açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Otizmli bireylerimiz palavra söylemezler, zira palavrası bilmezler. Süreklilik gerektiren rutin işlerde öbür çalışanlar üzere çabuk sıkılmazlar. Zira rutin işleri kendileri için bir cümbüş üzere algılarlar. Uzun müddet tıpkı işi yapan şahıslarda dikkat dağılırken, otizmli bireylerde bu türlü bir dikkat dağınıklığı ve iş beğenmemezliği olmaz. Gerçek yerde, gerçek işe planlandıkları vakit maksimum randıman sağlarlar. Biz bunu Selin’imizle test ettik ve başardık.”
Otizmli bireylerin istihdamı için know-how alındı
Tohum Otizm Vakfı Otizmliler Meslek Merkezi, Mart 2024’te kurulmadan evvel, otizmli bireylerin iş gücüne iştirakini desteklemek maksadıyla kıymetli adımlar atıldı.
-Vakıf, 2005’ten itibaren Princeton Çocuk Gelişim Enstitüsü (Princeton Child Development Institute – PCDI) ile iş birliği içinde oldu. PCDI’in Yetişkin Hayat Marifetleri Programı kapsamında uygulamaya başladığı dayanaklı istihdam modelini yakından takip ederek ve aldığı know-how ile bu alandaki gelişmeleri Türkiye’de uygulamaya geçirdi.
-2010’da İstanbul Kalkınma Ajansı’ndan alınan hibe ile İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü iş birliğiyle başlatılan ‘Otizmli Gençlerin Üretkenliğinin Artırılması ve İşgücü Piyasasına Girişlerinin Desteklenmesi’ Projesi ile Türkiye’de birinci ve tek model iş okulu kuruldu.
– 2013’te, Türkiye’de birinci sefer otizmli gençler için İş ve Ömür Müfredatı geliştirilip uygulandı, 2014’te ise okul öğrencileri için staj programı başlatılarak dokuz farklı kurumla yapılan iş birlikleri sayesinde otizmli bireylerin yarı vakitli istihdamı sağlandı.
-2018’den itibaren ise tam vakitli istihdam projeleri ve iş birlikleri ile bu alandaki çalışmalar sürdürüldü. Tüm bu birikimler, merkezin kuruluşuna yer hazırladı ve bugünkü faaliyetlerinin temelini oluşturdu.
